Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

 

Η αυτονομιστική στάση τής Συρίας απέναντι στον ελληνορωμαϊκό κόσμο δεν έπαψε ποτέ να εκδηλώνεται, και αυτό το διαπιστώνουμε σαφέστατα στη θρησκεία, ήδη από τούς πρώτους αιώνες τού Βυζαντίου. Αλλά οι Σύριοι δεν έπαψαν ποτέ να είναι και χριστιανοί και να χρωστούν πολλά στην ελληνική επιστήμη και σκέψη. 

 Μονή Mor Gabriel (Οσίου Γαβριήλ) στο Qarṭmin (Yayvantepe). To αρχαιότερο Συριακό Μοναστήρι, που ιδρύθηκε επίσημα το 397 από τους Shmuel (Σαμουήλ) του Eshtin και τού μαθητή του Shemʿun (Σιμεών) τού Qarṭmin. Στο γειτονικό χωριό Qarṭmin (Yayvantepe) υπάρχει εκκλησία του Ιερομάρτυρα Κάρπου, πνευματικού πατέρα του Σαμουήλ. Ο όσιος Γαβριηλ ανακηρύχθηκε Άγιος το 774 κατά την διάρκεια πανδημίας πανούκλας, οπότε και πέθαναν 94 μοναχοί - 30 σε μια ημέρα. Έγινε εκταφή του λειψάνου του το οποίο τοποθετήθηκε στον ναό και η πανουκλα σταμάτησε, ενώ στην συνέχεια το δεξί του χέρι μεταφέρθηκε σε παρακείμενη πόλη για να σταματήσει η πανδημία. 

Δεν δημιούργησαν τίποτα πρωτότυπο, είχαν όμως σε αντιστάθμισμα μια μεγάλη μεταφραστική δραστηριότητα: από τον 4ο αιώνα, μεταφράστηκαν από την ελληνική στη συριακή γλώσσα εγχειρίδια Ιατρικής, μουσικής, μαθηματικών και μερικά φιλοσοφικά έργα. Ο ρόλος τών σχολών και τών μονών τής Συρίας υπήρξε σημαντικός στον τομέα αυτόν, και σύντομα θα γίνει σημαντικός και ο ρόλος (πού δεν μπορούμε να τον ξεχωρίσουμε από τον προηγούμενο) τών σχολών και τών μονών τής Μεσοποταμίας, πού με τη σειρά τους ήρθαν σε επαφή με τον ιρανικό κόσμο. 

Ψηφιδωτό του 533 μΧ από την βυζαντινή Μητρόπολη της Απάμειας στη Συρία 

Η Σχολή τής Έδεσσας και, μετά το κλείσιμό της από τον Ζήνωνα το 489, η Σχολή τής Νίσιβης, είχαν μεγάλη ακτινοβολία. Μερικά ονόματα είναι διάσημα: ο Ιωάννης από την Απάμεια, ο Σέργιος από τη Ρέσαινα, (μεταφραστής τού Γαληνού στα συριακά), ο Ιάκωβος από την Έδεσσα και ο Αθανάσιος από την Baladh, μεταφραστής στα συριακά τής Εισαγωγής τού Πορφυρίου και σχολίων στη Λογική τού Αριστοτέλη. O Αθανάσιος έζησε και στην Μονή Qenneshre, όπου διδασκόταν ο Αριστοτέλης στα Συριακά. Έτσι συγκροτήθηκε στα συριακά (κι αυτό προϋποθέτει βέβαια την ύπαρξη ελληνικών χειρογράφων) ένα corpus μεταφράσεων επιστημονικών και φιλοσοφικών έργων, πού θα έχει ευρύτατη διάδοση από τη στιγμή πού η αραβική κατάκτηση και η ίδρυση τού χαλιφάτου, ενοποιώντας την Εγγύς Ανατολή, θα διευκολύνουν τις ανταλλαγές. Οι συνέπειες για την αραβική παιδεία θα είναι πολύ σημαντικές. 

Βυζαντινό ψηφιδωτό του 4ου αιώνα με τον Σωκράτη εις τύπον Χριστού πλαισιωμένο από 3+3 μαθητές του. Απάμεια, Συρία

Στην Περσία, εκείνοι πού μετέφεραν και εδραίωσαν την επίδραση κάποιου ελληνισμού είναι κυρίως οι νεστοριανοί, ιδιαίτερα όταν εκδιώχτηκαν από τη βυζαντινή αυτοκρατορία τον 5ο αιώνα, οπότε μετανάστευσαν στη Μεσοποταμία και στο Ιράν και ίδρυσαν σχολές. Η πιο φημισμένη, τουλάχιστον αυτή πού γνωρίζουμε καλύτερα, είναι μιά σχολή ιατρικής στο Gundishapur, στην επαρχία τού Khuzistan (Σουσιανή). Οι Σασσανίδες ηγεμόνες προσκαλούσαν συχνά Έλληνες, κυρίως γιατρούς. Συνήθως ήταν ανεξίθρησκοι και μάλιστα υποδέχονταν φιλικά τούς χριστιανούς —ιδίως όταν αυτοί θεωρούνταν αιρετικοί στο Βυζάντιο—, καθώς και τούς τελευταίους Έλληνες ειδωλολάτρες την εποχή τού διωγμού τού Ιουστινιανού. Μπορούμε λοιπόν να σκεφτούμε ότι, χάρη στις πάντοτε στενές, αν και όχι πάντα ειρηνικές, σχέσεις ανάμεσα στον ιρανικό και στον ελληνικό κόσμο, χειρόγραφα ελληνικά θα έφτασαν στην Περσία κατά τη διάρκεια τών δύο τελευταίων αιώνων τών Σασσανιδών, και μερικές φορές θα μεταφράστηκαν εκεί στην πεχλεβική γλώσσα. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι μετά τη μάχη τής Qadisiya (636), πού έκρινε την τύχη τής αυτοκρατορίας τών Σασσανιδών και επέτρεψε την αραβική επέκταση, και κυρίως μετά την ίδρυση τού τόσο έντονα εκπερσισμένου χαλιφάτου τών Αββασιδών, μερικά ελληνικά κείμενα, απευθείας ή με τη μεσολάβηση τής πεχλεβικής γλώσσας, μπόρεσαν να γίνουν προσιτά στον Ισλαμικό κόσμο.

Πανεπιστήμιο Gundishapur. Προσφέρει εκπαίδευση και κατάρτιση στην ιατρική, τη φιλοσοφία, θεολογία και επιστήμη . Η σχολή γνώριζε τις περσικές παραδόσεις . Σύμφωνα με το Cambridge, ήταν το σημαντικότερο ιατρικό κέντρο του Ιράν και του αρχαίου κόσμου κατά τον 6ο και 7ο αιώνα.

Η Στήλη του Xi'an. Πρόκειται για στήλη 

ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΞ ΑΠΑΜΕΙΑΣ

Ασκητής του πέμπτου αιώνα που έχει εισαγάγει τη συζήτηση περί παθών στο Συριακό Χριστιανισμό με το σύγγραμά του Διαλόγους για την Ψυχή. Για τον Ιωάννη, η ηθική ανάπτυξη συμβαίνει σε τρία στάδια: Σωματικότητα, ψυχικότητα και πνευματικότητα. Η σταδιακή θεραπεία από τα κακά πάθη διευκολύνει την ηθική πρόοδο από το ένα στάδιο στο άλλο. Επίσης διερευνά τη σχέση του σώματος και της ψυχής με τα πάθη, εστιάζει στην ηθική των παθών, δηλαδή, αν τα πάθη από μόνα τους είναι καλά ή κακά, και σε ποιο βαθμό κάποιος είναι ηθικά υπεύθυνος για αυτά, καθώς και τη δομή των παθών ως ανακινήσεις που συνδέονται στενά με τις σκέψεις. Συνθέτει τις διάφορες τεχνικές της ασκητικής θεραπείας των παθών και, τέλος, πώς η ασκητική θεραπεία των παθών βοηθάει κάποιον να προχωρήσει ηθικά από σωματική σε ψυχικότητα. Η κατάσταση που πρέπει να φτάσει στη γη είναι η αγνότητα της ψυχής, η οποία χαρακτηρίζεται από την απουσία κακών παθών. Αυτό ανοίγει το δρόμο για την εκδήλωση της αληθινής αρετής στο πνευματικό επίπεδο. Η πλήρης εκδήλωση της φυσικής αρετής της ψυχής, ωστόσο, είναι ένα  δώρο της Θείας Χάριτος.

Τα Συροτουρκικά σύνορα όπου σήμερα μαίνεται ο πόλεμος μεταξυ Σύριων, Τούρκων και