Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ŞEYHULİSLAM CERKEZ HALİL EFENDİ ΣΤΟ AFYONKARAHİSAR

ŞEYHULİSLAM ÇERKEZ HALİL EFENDİ 

Ο ΟΘΩΜΑΝΟΣ "ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ" ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ ΠΟΥ ΠΛΗΡΩΣΕ ΜΕ ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΤΗΝ ΑΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΚΔΟΣΕΙ ΦΕΤΦΑ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟ 1821

Μία από τις πιο τραγικές μορφές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ήταν ο Şeihulislam Çerkes Halil Efendi. Υπήρξε Μέγας Μουφτής, Σεϊχ-ουλ-Ισλάμης των Μουσουλμάνων, με δικαιοδοσίες ανάλογες τού Ορθόδοξου Πατριάρχη επί τών Σουνιτών Μουσουλμάνων. Μία από τις δικαιοδοσίες αυτές ήταν και η έκδοση Φετφά فتوىٰ‎, γνωμοδότησης δηλαδή ή και εντολής, βασισμένης στην ισλαμική πίστη, η οποία ήταν εκτελεστέα από τους πιστούς. 

Συχνά οι φετφάδες υπηρετούσαν και πολιτικές επιλογές τών Σουλτάνων ή άλλων τοπικών ηγεμόνων ως πολιτικές διαταγές με θρησκευτικό πρόσχημα. Άλλες φορές πάλι υπήρχε διχοστασία μεταξυ θρησκευτικής και πολιτικής ηγεσίας. Οι Σεϊχ-ουλ-Ισλάμηδες ενθρόνιζαν τον Σουλτάνο αλλά στην συνέχεια ηταν υποτελείς σε αυτόν και ο διορισμός κάποιου λόγιου ουλεμά στο ύπατο αξίωμα ήταν επιλογή του Σουλτάνου.

ŞEYHULİSLAM ÇERKEZ HALİL EFENDİ 

Ήταν γιος της τροφού της πριγκίπισσας Hibetullah, κόρης του Σουλτάνου Mustafa III. Κατόπιν αιτήματος τής μητέρας του, μεταφέρθηκε στο χαρέμι όταν ήταν μικρός. Εκεί μεγάλωσε με τον πρίγκηπα Şehzade Selim Süleyman, και έγινε φίλος του.

O Çerkes Halil Efendi πήρε υψηλή παιδεία επί 16 χρόνια στο ιεροδιδασκαλείο των Δερβίσηδων Galata mevlevihane  (το οποίο έκλεισαν οι Τέκτονες Κεμαλιστές και το μετέτρεψαν σε Μουσείο) όπου φυλάσσονται  3455 τόμοι. Στην συνέχεια ταξίδεψε για προσκύνημα στην Μέκκα όπου το 1809 πήρε το οφίκιο τού Καδή (δικαστή) της Μέκκας. Ο Halil Efendi ήταν πλέον περιζήτητο όνομα στα ανώτατα Συμβούλια.

Tο ιεροδιδασκαλείο των Δερβίσηδων στο Galata mevlevihane 

Στο μεταξύ στις 28 Ιουλίου 1808 είχε ανέβει στην εξουσία ο μοιραίος Σουλτάνος Mahmud II, γιός του Abdul Hamid I και τής Γεωργιανής Nakşidil Σουλτάνας και εγγονόςτης Ελληνίδας Κρητικιάς Gülnuş Σουλτάνας. 

Κατά την επιστροφή του, διορίστηκε ως στρατιωτικός δικαστής Kazasker της Ανατολίας μέ έδρα την Κιουτάχεια /Kütahya και το 1809 Kazasker της Ρούμελης μέ έδρα την Αδριανούπολη. 

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1819 διορίστηκε στη θέση του Σέιχ ουλ-Ισλάμ, Θέση που κράτησε μόνο δεκαεννέα μήνες. Σύντομα ήρθε σε ρήξη με τον δαιμόνιο συμβουλάτορα του Σουλτάνου Halet Efendi  ο οποίος είχε και μεγάλη επιρροή επί τών Γενίσταρων, οι οποίοι ήταν φανατικοί και κράτος εν κράτει. Ο Σουλτάνος μάλιστα αργότερα διέλυσε το τάγμα τους το 1826.   

ΤΟ ΕΚΤΑΚΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΡΙΣΗΣ 24/3/1821

Στις 24 Μαρτίου 1821 ο Mahmud συγκάλεσε έκτακτη συνδιάσκεψη με τον Βεζύρη Isparta Seyyid Ali Paşa, τον Halet Efendi, τον Αγά των Γενίτσαρων και τον Σεϊχουλισλάμη Halil Efendi με θέμα την εξέγερση στο Ιάσιο o Αγάς των Γενίτσαρων και ο Μέγας Βεζύρης έμειναν σιωπηλοί. Η αντιπαράθεση εγινε μεταξύ του Halet και του Halil. 

Ο Halet Efendi ισχυρίστηκε ότι δεν γνώριζε κάποια ενέργεια που θα οδηγούσε στην ελληνική εξέγερση και δεν έδωσε καν την ευκαιρία να μιλήσει κανείς για τις κακοποιήσεις που προκάλεσε. Ακούγοντας όλα αυτά, ο Halil Efendi ζήτησε λίγες μέρες να διαχωρίσει τους ένοχους και τους αθώους, να εξετάσει διεξοδικά το ζήτημα και να εκφράσει γνώμη σύμφωνα με τη σαρία. O Βεζύρης Seyyid Ali Paşa  υποστήριξε επίσης το αίτημα του Σειχουλισλάμη. 

Yeniçeri Ağası. Αγάς των Γενίτσαρων. Πίνακας τού Jean-Baptiste Vanmour (Van Mour)

Οι δυο άντρες ηρθαν σε ρήξη. Ο Halet συσσώρευε μνησικακία για τον Halil. Ο Halil ήταν ενήμερος για την καταπίεση που υφίσταντο οι Βοεβόδες της Βλαχίας από αυτόν, όπως ο Ιωάννης Καρατζάς ο οποίος από φόβο για την ζωή του εγκατέλειψε την θέση του στις 29 Σεπτεμβρίου 1818 και κατέφυγε στην Ιταλία. 

Στις 26 Μαρτίου 1821 ο θαραλλέος Şeihulislam Çerkes Halil Efendi και ο Βεζύρης Isparta Seyyid Ali Paşa παύθηκαν από τα καθήκοντα τους, Ο δεύτερος επειδή παρέμεινε σιωπηλός παίρνοντας εμμέσως το μέρος τού πρώτου. Αντικαταστάθηκε από τον Benderli Ali Pasha και μετατέθηκε ως Σερασκέρης στην Μαύρη Θάλασσα.

Ο Halil Efendi στάλθηκε στο αρχοντικό του στο Beylerbeyi την ίδια ημέρα και απελάθηκε στην Bursa με τη σύζυγό του Hace Zibâ την επόμενη. 

ΘΑΝΑΣΙΜΟΣ ΓΥΝΑΙΚΟΚΑΥΓΑΣ

Φαίνεται πως και η διαμάχη μεταξύ των δυο αντίδικων ήταν τελικά θανατηφόρα. Η Hace Zibâ δόθηκε ως σύζυγος του Şeihulislam Çerkes Halil Efendi από τον Σουλτάνο Selim. Χαρασκτηριστηκε από κάποιους ως "μικρόμυαλη με μια γλώσσα μακρυτερη από τα μαλιά της¨. (Μαλλον για αναλογους λόγους η Ορθοδοξη Εκκλησία επέβαλε τηνα γαμία των ανώτερων κληρικών). Η Hace Zibâ κατά τον περίπατο της στο Beylerbeyi συναντησε τυχαία την σύζγο του Halet Efendi, αναφέρθηκε στην διαμάχη των συζύγων τους η οποία κατέληξε σε έντονη λογομαχία.

Εξ αιτίας αυτού του καυγά ο Halet μετά την εξορία τού ζευγους στην Bursa μεθόδευσε την περαιτέρω απομόνωσή του στο Αφιονκαραχισάρ υπό την κατηγορία οτι "επικοινωνούσε με την Κωνσταντινούπολη".  Παράλληλα κράτησε σκόπιμα την Hace Zibâ στην Bursa, απομακρυνοντας όμως την ακολουθία της. 

Ο Halet Efendi, του οποίου η μνησικακία δεν τελείωσε ποτέ, έκανε ένα τρομερό σχέδιο για την Zibâ.  Έκρυψε  στο στάβλο του αρχοντικού του Halil Efendi στην Κωνσταντινούπολη ένα νεκρό μαύρο αρνί με το στόμα του ραμμένο. Στην συνέχεια το έστειλε στο σαράι ισχυριζόμενος πως το είχε ανακαλυψει τυχαία και οτι η γυναίκα του Halil Efendi ήταν μάγισσα.

Η Hace Zibâ στραγγαλίστηκε από εκτελεστές που ίδιος έστειλε στην Προύσα και το πτ;vμα της πετάχτηκε σε έναν θάμνο γυμνό. Ο Şeyhülislam Halil Efendi, ο οποίος ίδρυσε ένα ίδρυμα στο τζαμί του Σουλτάν του Eyüp με τα χρήματα που διέθεσε για να διαβάσει το Κοράνι από το imsak έως το ξημέρωμα και να μνημονεύονται τα ονόματα της συζύγου του και του εαυτού του με άλλων φιλανθρώπων, παρέλυσε όταν άκουσε για αυτήν την καταστροφή που συνέβη τη σύζυγό του και πέθανε μετά από λίγες μέρες, στις 2/8/1821.

Ο Şeyhülislam Halil Efendi θάφτηκε στο νεκροταφείο του τζαμιού Gedik Ahmed Pasha στο Afyonkarahisar. Τα αντικείμενα, τα κοσμήματα και τα μετρητά της Zibâ Hatun, που εκτελέστηκε, στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τις παλλακίδες από τον δικαστικό επιμελητή.

Το τζαμί Gedik Ahmed Pasha στο Afyonkarahisar όπου και ο τάφος του Halil.