Ο ΑΡΜΕΝΙΟΣ ΑΝΑΝΙΑΣ ΤΟΥ ΣΙΡΑΚ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ

 

Αιώνες πριν τον Γαλιλαίο ένας ελληνομαθής Αρμένης Φιλόσοφος που σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή τού Αγίου Ευγενίου της Τραπεζούντας ισχυρίστηκε ότι η Γη είναι σφαιρική.

Ο Ανανίας εκ Σιράκ (Անանիա Շիրակացի) γεννήθηκε στην  Αρμενία μεταξύ 595 και 600 και υπολογίζεται πως πέθανε το 685. Η βιογραφία του μας ειναι γνωστή μεσα από κέιμενα του ιδίου. 

ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ

Σπούδασε στην Μονή Dprevank ιερά κείμενα και παλαιότερους Αρμένιους συγγραφείς. Λόγω της έλλειψης δασκάλων και βιβλίων στην Αρμενία, αποφάσισε να ταξιδέψει στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία (τη «χώρα των Ελλήνων») για να σπουδάσει μαθηματικά.  Κάποιος Eliazar τον συμβούλεψε να μεταβεί στη βυζαντινή επαρχία της Τέταρτης Αρμενίας και την Θεοδοσιούπολη (Erzerum), να σπουδάσει κοντά στον Μαθηματικό Χριστοσάτουρ (Χριστόδοτο) για έξι μήνες. Έφυγε αναζητώντας καλύτερο δάσκαλο και έμαθε για τον πολύ σοφό και ξακουστό φιλόσοφο Τυχικό, που έδρευε στο Μοναστήρι (ή μαρτύριο) τού Αγίου Ευγενίου στην Τραπεζούντα. 

ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΤΟΥ 7ου ΑΙΩΝΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Ο Τύχικος είχε μελετήσει την αρμενική γλώσσα και τη λογοτεχνία ενώ υπηρετούσε στο βυζαντινό στρατό στην Αρμενία. Πληγωμένος από τους Πέρσες επί Φωκά (607), έκανε τάμα να θεραπευθεί και θα εγκατέλειπε τα υλικά αγαθά και θα αφιερωνόταν στην επιστήμη και την σοφία. Έτσι, αποσύρθηκε από το στρατό και έφυγε να σπουδάσει στην Αλεξάνδρεια (τρία χρόνια), τη Ρώμη (ένα χρόνο) και την Κωνσταντινούπολη. Εκεί φοίτησε στην Σχολή ενός "διδασκάλου από την Αθήνα, την πόλη των φιλοσόφων, ο οποίος δίδασκε τους φιλόσοφους της Πόλης".

Τελειώνοντας τις σπουδές του, ο Τυχικός θέλησε να επιστρέψει στην Τραπεζούντα και να ιδρύσει σχολή. Μάταια ο Πατριαρχης Σέργιος προσπάθησε να τον πείσιε να παραμείνει στην Κωνσταντινούπολη. Όταν πέθανε ο "διδάσκαλος των Αθηνών" ο αυτοκράτορας Ηράκλειος τον διεταξε να επσιτρέψει στην Πόλη και να τον αντικαταστήσει, αλλά εκείνος αγνόησε την διαταγή του προφασιζόμενος όρκο παραμονήςστην πατρίδα του. 

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΟΥ ΑΓ ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ

Στην Τραπεζουντα έρχονταν μαθητες από παντού να μαθητεύσουν στον Τυχικό, όπως και ο Ανανίας. Μάλιστα ίσως λόγω καταγωγής ο δάσκαλος του είχε ιδιαίτερη αδυναμία. Σε σημείο να τον ζηλεύουν οι εκ Κωνσταντινούπολης προερχόμενοι (καθ' υπόδειξη του Πατριαρχείου) μαθητές "τής βασιλικής αυλής". Δηλαδή οι προερχόμενοι (κατά τον Lemerle) εκ της Βασιλικής Στοάς ή βασιλικής σχολής, δηλαδή τού Πανεπιστημίου της πόλης. 

Εκεί ο Ανανίας έμαθε πολλά γιατί η βιβλιθήκη του διδασκάλου του ήταν πάρα πολύ πλούσια: "Τα γνωστά βιβλία και τα μυστικά βιβλία, τα κοσμικά βιβλία, τα επιστημονικά βιβλία και τα ιστορικά βιβλία, τα ιατρικά βιβλία και εκείνα που αφορούν την χρονολογία". Μάλιστα με μεγάλη ευκολία ο Τυχικός μεταφραζε και βιβλία στην Αρμενική γλώσσα, 

Το σημαντικο ειναι ότι χαρις σε αυτον το κείμενο τεκμηριώνεται ότι φιλοσοφικές σχολές συνεχισαν να υπαρχουν και στην Αθηνα μετα και τον Ιουστινιανό, ενώ η κωνσταντινουπολη είχε μεταβληθει σε πανεπιστημιακό κέντρο με τον ίδιο τρόπο που έχουν σημερα καταστει εκπαιδευτικο κέντρο οι ΗΠΑ. Παρατηρουμε την διαδοχή από τον "αθηναίο φιλόσοφο" στον Τυχικό (παράλληλα με τον τον Χριστόδοτο) και στον Ανανία. Εικάζεται πως ο εν λόγω φιλόσοφος ειναι ο Στέφανος ο Αθηναίος, χριστιανός φιλόσοφος που σπουδασε στην Αλεξάνδρεια κοντά στον Ασκληπιό των Τράλλεων. Μερικοί εικάζουν ότι ο Στεφανος ο Αθηναίος ειναι το ίδιο πρόσωπο με τον Στέφανο εξ Αλεξανδρείας.  

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΜΕΝΙΑ

Μετά από 8 χρονια διδασκαλίας ο Ανανίας επέστρεψε στην Αρμενία, αλλά απογοητέυθηκε γιατί ειδε πως "οι Αρμένιοι δεν αγαπούσαν τις σπουδές και τις επιστήμες".  Είχε στενή σχέση με την εκκλησία. Ο Ηacikyan περιγράφει τον Ανανία ως "ευσεβή χριστιανό και έμπειρο στη Βίβλο" που "προσπάθησε να συμφιλιώσει την επιστήμη και τη Γραφή". Στα τελευταία του χρόνια, ο Ανανίας ενδέχεται να έγινε μοναχός στην Αρμενική Εκκλησία. Αυτό βασίζεται στους θρησκευτικούς του λόγους και τις προσπάθειές του να χρονολογήσει τις γιορτές της εκκλησίας. 

Ο Ανανίας θεωρείται από τους σύγχρονους μελετητές ως εκπρόσωπος της Ελληνιστικής Σχολής καθώς πολλά από τα έργα του βασίστηκαν σε κλασικές ελληνικές πηγές. Ήταν ο πρώτος Αρμένιος λόγιος που «εισήγαγε μια σειρά επιστημονικών αντιλήψεων και παραδειγμάτων των εφαρμογών τους, από τα ελληνόφωνα σχολεία» στην Αρμενία. Ήταν έμπειρος στην ελληνική λογοτεχνία, και η επιρροή της ελληνικής σύνταξης είναι εμφανής στα έργα του. Ο Ανανίας γνώριζε επίσης τις γηγενείς Αρμενικές και Ιρανικές πολιτιστικές παραδόσεις.

Ο Ανανίας δέχτηκε ότι η Γη είναι σφαιρική περιγράφοντάς την ως «αυγό με σφαιρικό κρόκο (τον πλανήτη) που περιβάλλεται από ένα στρώμα λευκού (την ατμόσφαιρα) και καλύπτεται με ένα σκληρό κέλυφος (ο ουρανός)».  Εξήγησε με ακρίβεια τις ηλιακές και σεληνιακές εκλείψεις, τις φάσεις της σελήνης και την δομή του Γαλαξία. περιγράφοντας τον τελευταίο ως «μάζα πυκνών αλλά ελαφρώς φωτεινών αστεριών». Απέδωσε επίσης σωστά τις παλίρροιες στην επιρροή του φεγγαριού. Περιέγραψε ως ανώτατη σφαίρα τον αιθέρα ως πηγή φωτός και θερμότητας μέσω του ήλιου.